Oparty o czy oparty na, czyli o tym, jak się nie opierać.

Oprzeć coś na czymś to zwrot, który w formie imiesłowowej istnieje z przyimkami na (oparty na kimś / czymś) i o (oparty o kogoś / coś). Ze słownika pod red. Witolda Doroszewskiego dowiadujemy się, iż żeby opierać, musimy przystawić coś do czegoś, przysuwać tak, by dotykało, stawiać coś przy czymś albo na czymś, by się nie przewróciło; wspierać, podpierać, podtrzymywać. Zwrot opierać się definiowany jest, jako dotykanie czegoś przysunąwszy się, wesprzeć się na czymś, o coś. Można również mieć oparcie i podstawę w kimś lub czymś, np. oparty na rodzinie, na znajomych, na znajomości prawa.

Czasowniki opierać / opierać się i oprzeć / oprzeć się w języku polskim reprezentują stan rzeczy tzw. fizyczny lub abstrakcyjny. Znaczenie fizyczne jest dosłowne i odzwierciedlone w świecie poprzez np. oparcie się O ścianę/płot itd. Abstrakcyjne znaczenie pojawia się, gdy mówimy o przewidywaniach opierających się NA naszym rozumowaniu. Zatem, kiedy mówimy, że opieramy się o kogoś lub coś w sensie fizycznym, to mówimy o granicach fizycznych, np. opierając się o ścianę. Mówiąc, że opieramy się na kimś lub czymś, przyimek na wyraża przenośnie, dlatego np. zachęcając kogoś do obejrzenia filmu kryminalnego, nie powiemy, że fabuła oparta jest o fakty, a fabuła oparta jest na faktach.

Przykłady z Wielkiego słownika języka polskiego:

OPARTY O

  • O ścianę – ‘świadomie przyjmować pozycję, w której, dotykając kogoś lub czegoś, nie możemy się przewrócić ani osunąć, bo ciężar naszego ciała opiera się na tym kimś lub czymś’
  • O sąd – ‘być kierowanym do rozpatrzenia w instytucji nazwanej następującym rzeczownikiem’

Co ciekawe, z Dobrego słownika dowiadujemy się, że powiedzenie np. sąd opierał się o zeznania świadków jest błędne, gdyż poprawna forma będzie brzmieć sąd opierał się na zeznaniach świadków.

OPARTY NA

  • Na filarach – ‘znajdować się w pozycji lub miejscu takim, że stykamy się z czymś w sposób, który uniemożliwia przewrócenie lub osunięcie się’
  • Na faktach – ‘mieć kogoś lub coś za podstawę’
  • Na rodzinie – ‘móc liczyć na czyjąś pomoc lub poparcie’
  • Na linii frontu – ‘zatrzymywać działania w określonym miejscu’.

Źródła:

Link do filmiku:

Instagram Marysi: @spoko_i_co_z_tego_

Misie to nie podoba!

O kłopotliwym celowniku zaimka „ja”.

Zaimek „ja” ma w celowniku dwie formy – mnie oraz mi.

Forma dłuższa jest akcentowana, krótsza zaś nieakcentowana.

Mi albo mnie, oto jest pytanie! Odpowiedź znajdziecie poniżej.

Forma mnie występuje:

-na początku wypowiedzi;

-na końcu wypowiedzi;

-w środku wypowiedzi, gdy chcemy zaakcentować zaimek;

-w środku wypowiedzi, gdy przedstawiamy przeciwieństwo;

-jako samodzielna wypowiedź (często odpowiedź na pytanie);

-po wyrażeniu „tak samo jak”;

-jako stałe połączenie z przyimkami;

-po spójnikach, które wprowadzają zdanie podrzędne.

Forma mi pojawi się:

-w środku wypowiedzi, po czasowniku;

-na końcu zdania składającego się wyłącznie z czasownika i zaimka;

-po spójnikach, które wprowadzają zdanie podrzędne, jeśli akcent ma padać na inne słowo;

-po partykule.

Uwaga! Mi i mnie to nie koniec łamigłówek. Te same zasady zastosujemy podczas używania:

-tobie i ci;

-jego i go;

-jemu i mu.

Przykłady zastosowania „mi” i „mnie” w nagraniu poniżej 🙂

https://drive.google.com/file/d/1EIiWWvIHPcH3xpoLqY_KwDf_x2lDMe4g/view?usp=sharing

Źródła:

http://www.poradniajezykowa.ujd.edu.pl/post/formy-zaimkow-ciebie-siebie-mnie

https://sjp.pwn.pl/poradnia/szukaj/mi.html

https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/mnie-nie-mi;15739.html

https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/mnie-i-mi;1604.html

https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/mi-czy-mnie;8378.html

Z pamiętnika młodej dziennikarki… – W KAŻDYM BĄDŹ RAZIE

Z pewnością pamiętacie, że o planowanym wywiadzie z prof. Jerzym Bralczykiem wspominałam już wiosną. Cieszyłam się na tę rozmowę, chociaż świadomość nawiązania dialogu z szanowanym językoznawcą była dla mnie przerażająca. Przygotowując się do rozmowy pilnowałam każdego słowa, sprawdzałam wątpliwości. Nawet pytania zapisałam na kartce i powtarzałam je sobie w feralną środę przy śniadaniu. I co się stało? Kartka została na stole.

Początek rozmowy zapamiętam do końca życia… Przywitałam się, chciałam rozluźnić atmosferę… i stało się! Wspomniawszy o kartce, która została na stole powiedziałam: „W każdym bądź razie rozmowa się odbędzie”.

To był mój błąd…

Usłyszałam śmiech Profesora i słowa: „Niezależnie od okoliczności rozmowa się odbędzie”. 

ZAPAMIĘTAJCIE, A NIE BĘDZIECIE POPEŁNIAĆ BŁĘDÓW

KONSTRUKCJA NIEPOPRAWNA

Od pamiętnej środy wiem, że „w każdym bądź razie” jest błędem językowym. Chociaż często będę się myliła, zacznę mówić poprawnie. W końcu ludzie uczą się na błędach!

POPRAWNIE, CZYLI JAK?

Okazało się, że moje źle użyte sformułowanie jest połączeniem dwóch poprawnych wyrażeń oznaczających „mimo wszystko”. Powinniśmy mówić albo „w każdym razie”, albo „bądź co bądź”.

ŹRÓDŁA:
YT: https://youtu.be/sIaLlKsEM1s (dostęp: 26.11.2024)
PWN: https://sjp.pwn.pl/slowniki/b%C4%85d%C5%BA%20co%20b%C4%85d%C5%BA.html
PWN: https://sjp.pwn.pl/slowniki/w%20ka%C5%BCdym%20razie.html
Poradnia językowa PWN: https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/w-kazdym-badz-razie;624.html
https://nck.pl/projekty-kulturalne/projekty/ojczysty-dodaj-do-ulubionych/ciekawostki-jezykowe/w-kazdym-razie-albo-badz-co-badz

Rozmowa z Profesorem Bralczykiem została zmyślona na potrzeby tego zadania.

Pocztówka ze Statuą Wolności

Hello everyone!
Po długiej przerwie wrzucam kolejny wpis z serii #przez_przypadki.

Wiem, wiem… Dawno niczego nie publikowałem, a Wy z pewnością zastanawialiście się, dlaczego tak ogarnięty człowiek zaprzestał dodawania regularnych wpisów językowych. Odpowiedź jest oczywista – #przez_przypadki. Długo by opowiadać… Powiem tylko, że kilka zbiegów okoliczności sprawiło, że przez ostatnie dwa tygodnie byłem w Nowym Jorku. Na dowód… pocztówka.

Źródło: AllegroLokalne

To ona – kobieta z pochodnią i tablicą – podsunęła mi pomysł na dzisiejszy wpis. Poznacie wymowę i odmianę jej samej, czyli Statuy albo Statui Wolności.

ODMIANA

Na początku przyjrzyjcie się dość nieoczywistej, lecz zamieszczonej w każdym słowniku odmianie tego kłopotliwego wyrazu:

 l. poj.l. mn.
M.statuastatuy
D.statui / statuystatui
C.statuistatuom
B.statuęstatuy
N.statuąstatuami
Ms.statuistatuach
W.statuostatuy

Jeśli ktokolwiek z Was zastanawia się, dlaczego w dopełniaczu nie ma „statuły”, spieszę z odpowiedzią. Zauważcie, że w mianowniku (tej pierwotnej, idealnej formie 😊) słowo „statua” nie ma „ł”. W związku z tym, nie ma litery, która w innych przypadkach mogłaby wymieniać się na „l” (jak na przykład koło – kole). Właśnie dlatego formy „statule” czy „statułę” są niepoprawne.

Pisał o tym również prof. Mirosław Bańko na stronie Poradni Językowej PWN:„Gdybyśmy pisali statuła, odmienialibyśmy statule. Ale ponieważ piszemy statua, odmieniamy statuy albo statui. Niektórzy z tej ostatniej formy wyprowadzają błędny mianownik statuja”.

CO BĘDZIE DALEJ Z TĄ STATUĄ?

Właściwie nic. Jak już napisałem – „ł” jest nieobecne, więc jakakolwiek forma z literą „ł” nigdy nie wejdzie do polszczyzny.

ACH TA STATUA…

Jak przeczytaliście powyższy nagłówek? Jeśli tak jak ja, tzn. „statua” , to pamiętajcie, że wymowa z akcentem na „u” jest formą potoczną (ale dopuszczalną).  Jeśli chcecie posługiwać się polszczyzną wzorcową, mówcie „statua”.

To wszystko! Dzisiaj krótko, lecz intensywnie. Musicie wybaczyć, ale po tak wyczerpującej podróży wciąż czuję jet lag.

Pozdrowienia z Krakowa!
Cieszcie się przygodami dziejącymi się #przez_przypadki.

ŻRÓDŁA:
https://sjp.pwn.pl/szukaj/statua.html
https://wsjp.pl/haslo/podglad/39300/statua
https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/statua;15796.html
https://dobryslownik.pl/slowo/statua/53323/
https://www.facebook.com/photo.php?fbid=607351562730423&id=202866873178896&set=a.202878433177740
pocztówka: https://allegrolokalnie.pl/oferta/pocztowka-usa-statua-wolnosci [dostęp: 27.11.2024].

Odmiana imion Bruno i Iwo w języku polskim

Wśród nowszych filmów Disneya kilka lat temu pojawiła się animacja Nasze magiczne Encanto i jej najbardziej znana piosenka, czyli Nie mówimy o Brunie. Utwór ten w zabawny sposób wprowadza nas w świat rodziny Madrigal i, jak się wydaje, podsuwa pewne wskazówki, jak odmieniać imię Bruno. Ale czy robi to poprawnie?

Imię Bruno i Brunon są różnymi postaciami tego samego imienia, które wywodzi się z tradycji łacińskiej i germańskiej. Obie formy funkcjonują jako samodzielne imiona, choć w praktyce mogą być używane zamiennie w różnych kontekstach. Przykładem są Bruno Schulz i św. Brunon z Kwerfurtu.

Jak mówi m.in. M. Bańko imię Bruno odmienia się tradycyjnie z rozszerzeniem tematu o „-n-” we wszystkich przypadkach poza mianownikiem i wołaczem. Odmiana wygląda następująco:

  • Mianownik: Bruno
  • Dopełniacz: Brunona
  • Celownik: Brunonowi
  • Biernik: Brunona
  • Narzędnik: (z) Brunonem
  • Miejscownik: (o) Brunonie
  • Wołacz: Bruno lub Brunonie

Tego rodzaju odmiana jest wzorcowa i zalecana w polszczyźnie starannej. W języku potocznym występują uproszczone formy (np. Bruna, z Brunem) lub nieodmienność, choć są one uznawane za mniej poprawne.

Podobną odmianę stosuje się w przypadku innych imion zakończonych na „-o” (np. Hugo, Iwo).

Odmiana imienia Iwo w języku polskim ma, jak mówi dr. Grzenia, trzy możliwe formy, z czego każda jest akceptowalna w różnych kontekstach.

1. Odmiana staranna

Wzorowana na wariancie Iwon, rozszerza temat o „-n-” we wszystkich przypadkach poza mianownikiem i wołaczem. Jest uznawana za staranną i oficjalną:

  • Mianownik: Iwo
  • Dopełniacz: Iwona
  • Celownik: Iwonowi
  • Biernik: Iwona
  • Narzędnik: (z) Iwonem
  • Miejscownik: (o) Iwonie
  • Wołacz: Iwo lub Iwonie

2. Odmiana „bez -n-”

Według dr. Grzeni najlepsza, ponieważ najbardziej neutralna. Uznawana jednak za dopuszczalną jedynie w mniej oficjalnych kontekstach. Warto pamiętać, że w praktyce językowej coraz częściej spotyka się tę krótszą formę:

  • Mianownik: Iwo
  • Dopełniacz: Iwa
  • Celownik: Iwu
  • Biernik: Iwa
  • Narzędnik: (z) Iwem
  • Miejscownik: (o) Iwie
  • Wołacz: Iwo

3. Nieodmienność

Najczęściej spotykana w języku potocznym i w przypadku, gdy imię Iwo występuje w zestawieniu z nazwiskiem, szczególnie jeśli jego nosiciel nie jest Polakiem. Wówczas imię pozostaje niezmienione.


Źródła:

„Uważać kogoś za… przyjaciela” – jak nie wpaść w gramatyczną pułapkę?

Hej! Jeśli uczysz się języka polskiego, na pewno dostrzegasz, że czasami potrafi dostarczać takich konstrukcji, które mogą być…problematyczne.  Względnie proste elementy kryją kilka pułapek gramatycznych. Ale spokojnie – zaraz wszystko postaram się wyjaśnić!

W konstrukcji takiej jak wyżej, ważnym jest by nie zapomnieć o przyimku „za”. (Polski język uwielbia przyimki 😉) w tej konstrukcji „za” jest nieodzowny. Jeśli go pominiemy, zdanie straci sens albo stanie się po prostu niezrozumiałe np.:

➡️Uważam go przyjacielem ❌

➡️Uważam go za przyjaciela ✔️

ZAPAMIĘTAJ!!!

 Przyimek „za” jest następstwem tej konstrukcji. Bez niego ani rusz! 💡

  1. Używaj biernika po „za”.

Po przyimku „za” zawsze stosujemy biernik (pytania: kogo? co?).

  • Dopasuj rodzaj gramatyczny.

 Polski to język, w którym wszystko musi do siebie pasować – także rodzaj gramatyczny rzeczowników i przymiotników, np.:

➡️ Uważam Annę za dobrego przyjaciela. ❌

➡️Uważam Annę za dobrą przyjaciółkę. ✔️

  • Nie przenoś struktur z innych języków!

Jeśli znasz język angielski, hiszpański lub inny język, w którym znajdują się konstrukcje nie wymagające przyimków, łatwo wpaść w pułapkę. Język polski rządzi się swoimi prawami 🛠️ Zawsze używaj przyimka „za” – taka jest zasada! 🎯