Postument

Gdy idziemy ulicami starych miast lub gdy odwiedzamy jako turyści pałace możemy się natknąć na wiele upamiętniających przeróżne ważne osoby czy wydarzenia pomników. Niektórzy powiedzą: „O, jaki ładny postument!”. No tak, jednak to co widzimy, a przynajmniej część, o którą nam chodzi, postumentem nie jest. Jest tak dlatego, że postument czasem mylony jest z samym pomnikiem. Nawet WSJP odnotowuje znaczenie słowa postument jako rzeźby umieszczonej na podwyższeniu, jednak odnajdziemy w nim adnotację o tym, że takie użycie uznawane jest za błędne. Również monument, który brzmi podobnie i stąd sądzę, że może być czasem mylony, znajdziemy w tym samym słowniku z taką samą adnotacją. Czym więc jest postument? Według WSJP postument to podstawa, na której umieszcza się rzeźbę lub inny element dekoracyjny. Gdy więc mamy postument, możemy na nim umieścić pomnik zasłużonej dla nas osoby, tak żeby wyróżniał się w miejskiej architekturze. Jeżeli nasze potrzeby są jednak trochę mniejsze niż upamiętnianie ważnych bitew, dobrysłownik.pl podaje również, że postumentem możemy nazwać również podstawę pod wazon lub po prostu – postawić go jako element dekoracyjny, wprowadzając do naszego domu trochę pałacowego stylu. Gdybyśmy natomiast szukali odpowiedniego wyrazu bliskoznacznego, ponieważ postument nam się myli, możemy użyć słów: baza, cokół, piedestał lub podstawa.

Bibliografia:

postument – Wielki słownik języka polskiego PAN (wsjp.pl)
postument – Wielki słownik języka polskiego PAN (wsjp.pl)
postument – Dobry słownik języka polskiego i poradnia językowa (dobryslownik.pl)
monument – Wielki słownik języka polskiego PAN (wsjp.pl)

Być czy nie być agresywnym? Oto jest pytanie…

Na początek przyjrzyjmy się kilku definicjom słowa „agresywny”. Jak podaje Słownik języka polskiego PWN, „agresywny” to:

  1. „zachowujący się wrogo, napastliwie”
  2. „stosujący przemoc”
  3. „pełen ekspresji, dynamiki”
  4. „o kolorze: jaskrawy, ostry”
  5. „bardzo aktywny chemicznie”[1]

Również i Wielki słownik języka polskiego podaje znaczenie przymiotnika „agresywny”, jednak przy jednej z definicji, która brzmi „działający w sposób zdecydowany, nastawiony na osiągnięcie jak największego sukcesu lub zysku”[2], twórcy tego słownika postanowili dodać kwantyfikator o treści „kwestion.”.

Co oznacza ów kwantyfikator? Czy możemy zatem powiedzieć „agresywny sprzedawca”?

W Słowniku wyrazów obcych i trudnych pod redakcją Andrzeja Markowskiego i Radosława Paweleca, wydanym w 2001 roku, pod hasłem „agresywny” odnaleźć można następującą adnotację:

UWAGA: wyraz nadużywany, np. „agresywna reklama kampania wyborcza” (lepiej: napastliwa), „agresywna polityka handlowa” (lepiej: aktywna, rzutka), „agresywne krycie zawodników przeciwnika” (lepiej: aktywne). Trzeba pamiętać, że wyraz agresywny ma zabarwienie ujemne i nie powinien być stosowany wtedy, gdy chce się coś pochwalić czy mówić o czymś z podziwem.[3]

Czy zatem słowa te wykluczają możliwość tworzenia kolokacji „agresywny sprzedawca”? Choć biorąc pod uwagę słownik pod redakcją Markowskiego i Paweleca odpowiedź na postawione pytanie byłaby twierdząca, to jednak inne światło rzucają na tę sprawę treści, które odnajdujemy w Słowniku wyrazów trudnych i kłopotliwych wydanym w 2010 roku, którego redaktorem był Mirosław Bańko. Przy haśle „agresywny” znajdujemy bowiem w tym słowniku następujące słowa:

„Zdążyliśmy się oswoić z agresywną reklamą – zjawiskiem i nazwą. Większy opór budzi odnoszenie słowa agresywny do osób, które nikomu fizycznie nie szkodzą, nikogo nie atakują, a więc nie okazują agresji. Angielskie aggressive executives to po polsku wciąż tylko energiczni, dynamiczni, rzutcy dyrektorzy – nie agresywni.”[4]

Dla Mirosława Bańki zatem, 9 lat po wydaniu Słownika wyrazów trudnych i obcych, „agresywna reklama” jest już oczywistością, do której „zdążyliśmy się” przyzwyczaić i my, jako użytkownicy języka, nie postrzegamy tego połączenia jako błędnego, inaczej jest jednak z osobami „energicznymi, dynamicznymi, rzutkimi” – w takich przypadkach połączenie z przymiotnikiem „agresywny” budzi opór.

Bardzo ciekawy głos w dyskusji nad poprawnością użycia wyrazu „agresywny” w takim kontekście odnajdujemy w dialogu pomiędzy czytelnikiem poradni językowej internetowego Słownika języka polskiego PWN a Katarzyną Kłosińską. Powołując się na jedno ze znaczeń przymiotnika „agresywny”, jakie podaje Słownik języka polskiego PWN: „pełen ekspresji, dynamiki”, czytelnik pyta badaczy o radę, czy w związku z tym, iż znaczenie to jest uwzględniane przez słownik, takie kolokacje jak „agresywna reklama” czy „agresywna kampania”, czyli użycie przymiotnika „agresywny” w celu określenia rzutkości, energiczności czy natarczywości, są już akceptowane i nie powinny być uważane z błąd.

Na pytanie czytelnika odpowiada Katarzyna Kłosińska, której wypowiedź rozwiązuje niektóre wątpliwości związane z użyciem przymiotnika „agresywny”. Przytoczmy więc fragmenty:

„To, czy dane znaczenie (słowo, dana forma itd.) jest uważane za błąd, zależy od nas samych, a nie od językoznawców. Jeśli razi Pana wyrażenie agresywna kampania reklamowa, w którym agresywny nie oznacza ‘natarczywy’ (czyli nie wiąże się z negatywną oceną zjawiska), lecz ‘dynamiczny’ (i często zakłada pozytywne wartościowanie), to w Pańskim odczuciu jest to błąd i żaden słownik nie wpłynie na zmianę Pańskiego nastawienia. Słowniki próbują zadawać sobie sprawę z tego, co jest w języku, oczywiście poddając to własnemu oglądowi (…). Agresywny występuje współcześnie w różnych kontekstach, z których część jest zbliżona do tradycyjnych, a część zupełnie się od nich oddaliła. Agresywna kampania reklamowa należy do tej pierwsze grupy, przez co chyba jest akceptowalna, ale już zdanie (autentyczne!) Zatrudnimy agresywnych pracowników do działu obsługi klienta z całą pewnością nie.”

„Agresywna kampania reklamowa” zatem tak, już tak, ale czy „agresywny sprzedawca”? Cóż, wszystko zależy od nas, jednak pozostaje pytanie, czy nasi rozmówcy są już na to gotowi i czy zostaniemy zrozumiani tak, jak zrozumiani być chcemy. Co jednak najważniejsze, warto mieć świadomość problemów związanych z użyciem przymiotnika „agresywny”.

Bibliografia:

  1. Słownik języka polskiego PWN, agresywny – Słownik języka polskiego PWN, [data dostępu: 23.03.2023].
  2. Słownik wyrazów obcych i trudnych, red. A. Markowski, R. Pawelec, Warszawa 2001.
  3. Słownik wyrazów trudnych i kłopotliwych PWN, red. M. Bańko, Warszawa 2010.
  4. Wielki słownik języka polskiego PAN, agresywny – Wielki słownik języka polskiego PAN (wsjp.pl), [data dostępu: 23.03.2023].

[1] „Agresywny”, w: Słownik języka polskiego PWN, agresywny – Słownik języka polskiego PWN, [data dostępu: 23.03.2023].

[2] „Agresywny”, w: Wielki słownik języka polskiego PAN, agresywny – Wielki słownik języka polskiego PAN (wsjp.pl), [data dostępu: 23.03.2023].

[3] „Agresywny”, w: Słownik wyrazów obcych i trudnych, red. A. Markowski, R. Pawelec, Warszawa 2001, s. 13.

[4] „Agresywny”, w: Słownik wyrazów trudnych i kłopotliwych PWN, red. M. Bańko, Warszawa 2010, s. 17.