Na początek przyjrzyjmy się kilku definicjom słowa „agresywny”. Jak podaje Słownik języka polskiego PWN, „agresywny” to:
- „zachowujący się wrogo, napastliwie”
- „stosujący przemoc”
- „pełen ekspresji, dynamiki”
- „o kolorze: jaskrawy, ostry”
- „bardzo aktywny chemicznie”[1]
Również i Wielki słownik języka polskiego podaje znaczenie przymiotnika „agresywny”, jednak przy jednej z definicji, która brzmi „działający w sposób zdecydowany, nastawiony na osiągnięcie jak największego sukcesu lub zysku”[2], twórcy tego słownika postanowili dodać kwantyfikator o treści „kwestion.”.
Co oznacza ów kwantyfikator? Czy możemy zatem powiedzieć „agresywny sprzedawca”?
W Słowniku wyrazów obcych i trudnych pod redakcją Andrzeja Markowskiego i Radosława Paweleca, wydanym w 2001 roku, pod hasłem „agresywny” odnaleźć można następującą adnotację:
UWAGA: wyraz nadużywany, np. „agresywna reklama kampania wyborcza” (lepiej: napastliwa), „agresywna polityka handlowa” (lepiej: aktywna, rzutka), „agresywne krycie zawodników przeciwnika” (lepiej: aktywne). Trzeba pamiętać, że wyraz agresywny ma zabarwienie ujemne i nie powinien być stosowany wtedy, gdy chce się coś pochwalić czy mówić o czymś z podziwem.[3]
Czy zatem słowa te wykluczają możliwość tworzenia kolokacji „agresywny sprzedawca”? Choć biorąc pod uwagę słownik pod redakcją Markowskiego i Paweleca odpowiedź na postawione pytanie byłaby twierdząca, to jednak inne światło rzucają na tę sprawę treści, które odnajdujemy w Słowniku wyrazów trudnych i kłopotliwych wydanym w 2010 roku, którego redaktorem był Mirosław Bańko. Przy haśle „agresywny” znajdujemy bowiem w tym słowniku następujące słowa:
„Zdążyliśmy się oswoić z agresywną reklamą – zjawiskiem i nazwą. Większy opór budzi odnoszenie słowa agresywny do osób, które nikomu fizycznie nie szkodzą, nikogo nie atakują, a więc nie okazują agresji. Angielskie aggressive executives to po polsku wciąż tylko energiczni, dynamiczni, rzutcy dyrektorzy – nie agresywni.”[4]
Dla Mirosława Bańki zatem, 9 lat po wydaniu Słownika wyrazów trudnych i obcych, „agresywna reklama” jest już oczywistością, do której „zdążyliśmy się” przyzwyczaić i my, jako użytkownicy języka, nie postrzegamy tego połączenia jako błędnego, inaczej jest jednak z osobami „energicznymi, dynamicznymi, rzutkimi” – w takich przypadkach połączenie z przymiotnikiem „agresywny” budzi opór.
Bardzo ciekawy głos w dyskusji nad poprawnością użycia wyrazu „agresywny” w takim kontekście odnajdujemy w dialogu pomiędzy czytelnikiem poradni językowej internetowego Słownika języka polskiego PWN a Katarzyną Kłosińską. Powołując się na jedno ze znaczeń przymiotnika „agresywny”, jakie podaje Słownik języka polskiego PWN: „pełen ekspresji, dynamiki”, czytelnik pyta badaczy o radę, czy w związku z tym, iż znaczenie to jest uwzględniane przez słownik, takie kolokacje jak „agresywna reklama” czy „agresywna kampania”, czyli użycie przymiotnika „agresywny” w celu określenia rzutkości, energiczności czy natarczywości, są już akceptowane i nie powinny być uważane z błąd.
Na pytanie czytelnika odpowiada Katarzyna Kłosińska, której wypowiedź rozwiązuje niektóre wątpliwości związane z użyciem przymiotnika „agresywny”. Przytoczmy więc fragmenty:
„To, czy dane znaczenie (słowo, dana forma itd.) jest uważane za błąd, zależy od nas samych, a nie od językoznawców. Jeśli razi Pana wyrażenie agresywna kampania reklamowa, w którym agresywny nie oznacza ‘natarczywy’ (czyli nie wiąże się z negatywną oceną zjawiska), lecz ‘dynamiczny’ (i często zakłada pozytywne wartościowanie), to w Pańskim odczuciu jest to błąd i żaden słownik nie wpłynie na zmianę Pańskiego nastawienia. Słowniki próbują zadawać sobie sprawę z tego, co jest w języku, oczywiście poddając to własnemu oglądowi (…). Agresywny występuje współcześnie w różnych kontekstach, z których część jest zbliżona do tradycyjnych, a część zupełnie się od nich oddaliła. Agresywna kampania reklamowa należy do tej pierwsze grupy, przez co chyba jest akceptowalna, ale już zdanie (autentyczne!) Zatrudnimy agresywnych pracowników do działu obsługi klienta z całą pewnością nie.”
„Agresywna kampania reklamowa” zatem tak, już tak, ale czy „agresywny sprzedawca”? Cóż, wszystko zależy od nas, jednak pozostaje pytanie, czy nasi rozmówcy są już na to gotowi i czy zostaniemy zrozumiani tak, jak zrozumiani być chcemy. Co jednak najważniejsze, warto mieć świadomość problemów związanych z użyciem przymiotnika „agresywny”.
Bibliografia:
- Słownik języka polskiego PWN, agresywny – Słownik języka polskiego PWN, [data dostępu: 23.03.2023].
- Słownik wyrazów obcych i trudnych, red. A. Markowski, R. Pawelec, Warszawa 2001.
- Słownik wyrazów trudnych i kłopotliwych PWN, red. M. Bańko, Warszawa 2010.
- Wielki słownik języka polskiego PAN, agresywny – Wielki słownik języka polskiego PAN (wsjp.pl), [data dostępu: 23.03.2023].
[1] „Agresywny”, w: Słownik języka polskiego PWN, agresywny – Słownik języka polskiego PWN, [data dostępu: 23.03.2023].
[2] „Agresywny”, w: Wielki słownik języka polskiego PAN, agresywny – Wielki słownik języka polskiego PAN (wsjp.pl), [data dostępu: 23.03.2023].
[3] „Agresywny”, w: Słownik wyrazów obcych i trudnych, red. A. Markowski, R. Pawelec, Warszawa 2001, s. 13.
[4] „Agresywny”, w: Słownik wyrazów trudnych i kłopotliwych PWN, red. M. Bańko, Warszawa 2010, s. 17.